Xalq Dövlət üçün yox, Dövlət Xalq üçündür

Dövlətin yaranma nəzəriyyəsi – İctimai müqavilə nəzəriyyəsinə görə insanlar öz təhlükəsizliklərinin təmini, sosial rifahlarının yaxşılaşması üçün bir yerə yığışmış, razılaşma və seçki yolu ilə hökümət seçmiş və beləliklə hökümət və cəmiyyətdən ibarət dövlət institut kimi formalaşmağa başlamışdır. Dövlətin yaradılmasında insanlar könüllü olaraq iştirak etmiş, hökümətlərini zorla deyil özləri seçmişlər. Dövlət yaradıldıqdan sonra onun daxilində iki kəsim: cəmiyyət və hökümət meydana gəlmişdir. Beləliklə dövlətin uğurlu fəaliyyət göstərməsi üçün məsuliyyət həm hökümətin həm də cəmiyyətin üzərinə düşmüşdür.

Hökümət xalq tərəfindən seçilmiş bir qurumdur. Müvəqqətidir, səlahiyyətlər bölünmüşdür (qanun verici, icra edici, məhkəmə). Hökümət üzərinə məsuliyyət götürmüşdür ki, müəyyən zaman ərzində xalqa qulluq edəcək, onun təhlükəsizliyini, sosial rifahını təmin edəcək və hüquqlarını müdafiə edəcəkdir. Məsuliyyətə görə hökümət öz vəzifəsini icra edə bilmədikdə ya istefaya getməli, ya da xalq onu bir daha növbəti azad, demokratik seçkilərdə seçmir, başqa qüvvələrdən ibarət hökümət qurur.

Xalq dövlətin yaradılmasında, hökümətin seçilməsində bir başa iştirak etdiyindən onun da borcudur ki, hökümətin fəaliyyətinə nəzarət etsin, dövlətin fəaliyyətində iştirak etsin. Hökümət uğursuz fəaliyyət göstərdikdə, vədlərinə əməl etmədikdə, xalqın təhlükəsizliyini təmin etmədikdə, insan hüquqlarını kobudcasına pozduqda, sosial rifahını təmin etmədikdə və nəhayət ərazi bütövlüyünü qorumadıqda xalq onu ya seçki yolu ya da kütləvi etirazlar, sosial dəyişikliklər vasitəsilə dəyişir.

Yuxarıda göstərdiyim formanı avtoritar ölkələrə tətbiq etsək görərik ki, nə xalq öz məsuliyyətini bilir nə də hökümət. Xalqla hökümət arasında böyük uçurum var, komunikasiya zəifdir. Xalq hökümətdən istəmir, hökümət də vermir. Hökümət xalqa göstərmir, xalq da görüb tələb etmir. Məsuliyyət qarşılıqlıdır. Bu arada mərhum prezident Heydər Əliyevin “Xalq Dövlət üçün yox, Dövlət Xalq üçündür” kəlməsi yadıma düşdü. Hökümət xalqı təmsil etdiyindən, vəzifəli şəxslər mandatlarını xalqdan aldıqlarından onların üzərində məsuliyyət daha çoxdur. Xalq məsuliyyətini dərk etmədikdə, höküməti dəyişmək üçün iradə göstərmədikdə cinayət işləmir, əksinə, dözümlülük nümayiş etdirərək hökümətin xalqa qarşı törətdiyi cinayətlərə məruz qalır. Hökümət məsuliyyətini dərk etmədikdə, demokratik seçkilər keçirmədikdə, insan hüquqlarını kobudcasına pozduqda cinayət işləmiş olur və məsuliyyətə cəlb oluna bilir. Gödüyümüz kimi xalqın məsuliyyətsizliyi cinayət deyil, hökümətin məsuliyyətsizliyi nəticə etibarı ilə cinayətdir.

Xalqın avtoritar hökümətlərə təsir vasitələri QHT-lər, parlament, seçkilər, media və digər institutlar vasitəsilə çox zəif olduğundan alternativ vasitələrə ehtiyac yaranır. Demokratik İnstitutların yaranması üçün xalqın demokratik dəyərlərinin olması vacibdir. Demokratik dəyərlərin yaranması üçün isə alternativ informasiya mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Avtoritar ölkələrdə xalq informasiya blakadasında olduğundan (alternativ fikir təqdim edən televiziya kanalının olmaması, müxalif mətbuatın ictimai rəy yarada bilməməsi və resurslarının az olması, ictimai müzakirələr üçün platformaların məhdud olması) demokratik dəyərlərin yaradılması prosesi çox zəif gedir. Demokratik dəyərlərin yaradılması üçün alternativ vasitələr internet mediası, yahoogrouplar, tənqidedici video roliklər, facebook və youtube kimi internet şəbəkələri, fərdi bloqlar daha səmərəlidir. Alternativ media vasitələri yeni bir şey olduğundan və hökümət nümayəndələrinin təfəkküründən daha böyük bir şey olduğundan avtoritar hökümətlər bu dili anlamır, lakin alternativ media vasitələrindən istifadə edən gənclərin sayının artdığını görür. Avtoritar hökümətlər böyüyən, kütləviləşən hər bir şeyi özünə təhlükə kimi qəbul etdiyindən, böyüyən lakin nəzarətsiz qalan alternativ media vasitələri şəbəkəsini də məhdudlaşdırmaq istəyir.

Azərbaycanda alternativ media vasitələri son zamanlar sürətli inkişaf edir və bu işdə AN şəbəkəsinin yaradıcılarından olan Emin Milli və OL Azərbaycan Gənclər Hərəkatının təsisçilərindən olan Adnan Hacızadə xüsusilə aktiv idilər. Onlar inqilab etmək istəmirdilər, onlar sadəcə alternativ tənqid üsulları ilə hökümətə, xalqa mesajlarını çatdırmaq istəyirdilər. Lakin onlar durduruldu. Adnan və Eminin həbsi əks effekt verdi. Adnan və Eminlə həmrək olanların sayı həm ictimai, həm də beynəlxalq səviyyədə artmış oldu. Şəbəkə daha da genişləndi.

Adnan və Emin təbiətcə pasifist, dəyərcə zorakılığa qarşı insanlardılar. Adnan sosial dəyişikliyin ancaq maariflənmə, dinc yollarla gələcəyinə inanırdı. Emin isə sürətli təkamülə inanırdı, inqilab istəmirdi. Onlar hər ikisi çox savadlı, sosial aktiv, gözəl təhlil qabiliyyətinə malik insanlardılar. Onların ruhunu öldürmək olmaz. Onlar Azərbaycana, bəşəriyyətə çox lazımlı, dəyərləri möhkəm, vicdanları sınmaz olan insanlardılar. Hökümət Azərbaycanda inkişaf etməkdə olan xaricdə təhsil almış, azad, sosial aktiv insanları təhlükə kimi deyil tərəfdaş kimi görməlidir. Bizlər ciddiyə alınmalıyıq.

Cəmiyyət hökümətdən gözləməli, hökümət də verməli. Cəmiyyət eyni zamanda məsuliyyətini dərk etməli və hökümətdən tələb etməlidir. Orta və yaşlı nəsil bunu edən deyil. Gənc nəsil tələb etməli, istəməli və nəticəyə nail olmalıdır. İstəmək, tələb etmək zamANıdır!